Op de televisiezender Canvas werden vorige zondag de eerste drie afleveringen van de bekroonde Nederlandse minireeks ‘Rampvlucht’ vertoond. In de reeks wordt rond het neerstorten van een Israëlisch vliegtuig op het Amsterdamse wooncomplex Bijlmermeer (1992) een fictief verhaal geweven. Wat heeft de Koekuit in Menen met die serie te maken? Veel. Zeer veel.

Na het neerstorten van dat vliegtuig ging het niet goed met de gezondheid van vele mensen die in de buurt van de rampplek woonden. Ook hulpverleners werden ziek. Kwamen de problemen van ‘tussen hun oren’? Was het trauma zo groot geweest dat de omwonenden en reddingswerkers lichamelijke klachten kregen? Er werd lang geheimzinnig gedaan over de lading die het vliegtuig vervoerde, wat de onrust verhoogde. Daarenboven, vliegtuigen van het type dat crashte op de Bijlmermeer (Boeing 747)  waren in hun staart en vleugels verzwaard met zo’n vierhonderd kilogram verarmd uranium. Er ontspon zich een hele discussie over het stralingsgevaar van verarmd uranium.

Op vandaag is men het erover eens dat verarmd uranium ‘de gezondheid niet bevordert’. Om het voorzichtig uit te drukken.

Waar was dat verarmd uranium uit het verongelukte Israëlisch vliegtuig trouwens heen? Het werd even zoeken. In het Nederlandse parlement werden daar vragen over gesteld. En het antwoord was uiteindelijk geruststellend, zo lezen we in de verslagen. Tenminste voor onze Noorderburen. Het werd in 1995 verkocht aan een Belgische firma in Menen, die het goedje zou hebben ‘vermalen en versmolten’. Het betreft Galloo. We lezen verder dat ‘het afvoeren van het materiaal naar België discreet moest gebeuren, niet omdat er iets te verbergen zou zijn, maar wegens de emoties.’ Een Nederlandse journalist interpelleerde hierover een verantwoordelijke bij de firma in Menen, de heer Nico Rosseel. Deze laatste sprak de hoop uit dat alles gecontroleerd was in Nederland, in het belang van zijn goede nachtrust.

Nu wil het toeval dat de buurt van de Lageweg daarop getroffen werd door een golf van zeldzame vormen van kanker. Men sprak zelfs over ‘de Kankersstraat’. Het probleem werd zozeer bekend dat in het jaar 2000 de commerciële zender VTM naar Menen kwam en er een reportage over maakte. De dag van de uitzending werd het programmaschema echter gewijzigd. In plaats van de gezondheidsproblematiek in Menen, werd een scope uitgezonden over de slechte schoolcijfers van de toenmalige prins Filip. Burgemeester Gilbert Bossuyt zaliger zou hier een hand in hebben gehad. Hij wilde de imago van de stad niet beschadigd zien.

Daarop werd er beroep gedaan op de Vlaamse minister voor Welzijn en Gezondheid, Mieke Vogels. De uitkomst van het onderzoek dat toen werd bevolen, kon niet tot vaste besluiten leiden. De te onderzoeken groep was statistisch niet groot genoeg. (In de buurt van het Amsterdamse Bijlmermeer woonden tien keer zoveel mensen als in de Lageweg.) Overigens had men dat al voor het onderzoek kunnen weten. Er werd besloten met enige algemeenheden: minder roken, van de drank blijven, veel bewegen en op uw eten letten.

Een later onderzoek bij jonge Menenaars bracht geen verhoogde dioxinegehalte aan het licht, maar reveleerde wel een groter aantal genetische afwijkingen.

Les geleerd?

Er werd aan de ingang van de firma Galloo een geigerteller geplaatst om het binnenrijden van radioactief materiaal te detecteren. Maar in 2013 was het weer prijs.

De uraniumballast van twee vliegtuigen van hetzelfde type als het ramptoestel in Bijlmelmeer kwam weer bij Galloo terecht. Aanvankelijk het zelfde scenario: het verarmd uranium was zoek. Maar toen kwam het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) op de proppen. Waaruit mag blijken dat verarmd uranium toch niet zo onschuldig is. Ter verdediging stelde Galloo dat zij de te verschroten vliegtuigen afvalvrij hadden gekocht. Maar verarmd uranium (nota bene een metaal) dat in het vliegtuig zit gebouwd, kan men bezwaarlijk als afval beschouwen. Vervolgens lopen de versies uit elkaar. Volgens de krant ‘De Tijd’ werd het schroot achteraf weer getrieerd om het uranium te scheiden de andere metalen. Van zijn kant stelde Galloo dat het verarmd uranium altijd netjes apart stond opgesteld.

Les echt geleerd? Asbestschandaal in de maak?

De tijden zijn verandert, zegt men. De tijd dat afvalboeren op de vervuilende industriezone Grensland zonder scrupules de volksgezondheid in het gedrang brachten is ligt achter de rug.

Evenwel: het is dankzij volksprotest dat de vervuiling met kippenvet van de Dode Leiearm is gestopt.

Nu gaan er geruchten rond over een ernstig asbestschandaal, en weerom leiden er sporen naar de afvalboeren in Menen. Probleem is dat mensen die ons hierover aanspreken, het achterste van hun tong niet laten zien. In Menen hebben we blijkbaar geen gedachtenpolitie nodig. De mensen zijn bang genoeg uit zichzelf.

Oprechte dank aan iedereen die al jarenlang onbevreesd meewerkt om deze stad uit de milieu-middeleeuwen te halen.

Volgende zondagavond 10 augustus 2025 komen de twee laatste afleveringen van ‘Rampvlucht’ op Canvas

De hele serie ‘Rampvlucht’ is te zien op VRT Max.